PTN - WARSZAWA

Polskie Towarzystwo Numizmatyczne

Oddział w Warszawie im. Karola Beyera

Karol Beyer

 

Szanowni Państwo,

W dniu 9 maja 2022 roku o godz. 17 w siedzibie Oddziału PTN w Warszawie przy ul. Jezuickiej 6/8 odbędzie się prelekcja Pana mgr Witolda Nakielskiego – „POROZUMIENIE W SPRAWACH MONETARNYCH KSIĄŻĄT ŚLĄSKICH W LATACH 1178-1211”.

 

Notka autora o treści wykładu:

Moment odnalezienia (1987) pod Głogowem wielkiego skarbu (ok. 7 kg) monet średniowiecznych, był impulsem do badań nad początkiem dzielnicowego mennictwa śląskiego. W skarbie dominują trzy zasadnicze typy denarów (ponad 18 tysięcy egz.), które Stanisław Suchodolski przydzielił do dzielnicy śląskiej Bolesławowi Wysokiemu i Mieszkowi Plątonogiemu, synom Władysława II Wygnańca, a które wcześniej w ogóle nie były kojarzone ze Śląskiem. Ostatecznie czas początków tego mennictwa ustalił Borys Paszkiewicz na rok 1178.

Typ I to denary śląskie z lat ok. 1178-1188/1190, emitowane przez braci Bolesława I Wysokiego, Mieszka I Plątonogiego i Konrada, pod imieniem ojca Władysława II Wygnańca przedstawiają jeźdźca z proporcem na włóczni / walkę z lwem.

W roku 2018 na konferencji numizmatycznej w Bystrzycy Kłodzkiej wysunąłem pogląd, iż monety typu II „biskup z długim krzyżem / walka z lwem”, reprezentowane w skarbie przez ponad 5 tysięcy egzemplarzy, są monetami arcybiskupa gnieźnieńskiego Henryka Kietlicza, bite w mennicy głogowskiej przez Henryka Brodatego w okresie jego wygnania z Wielkopolski i poważnego konfliktu polityczno-kościelnego w latach 1206-1211.

Typ III to denary śląskie, z lat około 1188/90-1201, Bolesława I Wysokiego, Mieszka Plątonogiego i Konrada (?), ze sceną dynastycznej sukcesji – przekazywania przez Władysława II jednemu z synów insygnium władzy – włóczni z proporcem / krzyża nitkowego, w którego polach jest imię jednego z książąt.

Czas po śmierci Bolesława Wysokiego (1201).

 

Zasadniczą tezą wykładu jest pogląd, iż mennictwo książąt śląskich, z których każdy władał swoją dzielnicą, było prowadzone wspólnie, w porozumieniu dotyczącym wyobrażeń, jakości kruszcu i stopy menniczej oraz wspólnego obiegu, w jednej mennicy głogowskiej.

Porozumienie noszące znamiona unii monetarnej trwało dalej po śmierci Bolesława między Henrykiem Brodatym i Mieszkiem, aż do jego śmierci w 1211 roku.

Henryk Brodaty, obejmując rządy po ojcu, wprowadził jako swój pierwszy, majestatowy wzór monet podtypu A, z popiersiem z mieczem na ramieniu oraz z poprawną, słowiańską wersją imienia INDRIh i orłem na rewersie.

Równocześnie Mieszko Plątonogi, awansując na seniora dynastii, emituje swój majestatowy, zbliżony w rysunku denar z awersem jak w podtypie A Henryka, z mieczem na kolanach. Na rewersie wizerunek anioła - zbliżony do rysunku orła Henryka z zamienioną głową orlą na ludzką.

Współobiegające monety Mieszka i Henryka oraz arcybiskupa Henryka Kietlicza:

a) denary Mieszka Plątonogiego z lat 1202-1211; na awersie książę na tronie z mieczem na kolanach, anioł na rewersie;

b) denary Henryka Brodatego z lat 1202-1211(?), podtyp A; na awersie popiersie księcia z mieczem na ramieniu, a na rewersie orzeł;

c) denary Henryka Brodatego z lat 1202-1211(?), podtyp B; awers jak wyżej, anioł na rewersie.

Zunifikowana została produkcja emitowanych dwustronnych denarów pod względem wyobrażeń, stopy menniczej, jakości stopu i wspólnego obiegu rynkowego. Produkcja odbywała się w jednej wspólnej mennicy. Znaleziska tych monet jednoznacznie wskazują na usytuowanie mennicy w Głogowie.

Zagadnieniem oddzielnym, mimo że dotyczy tego samego czasu i terytorium, jest problem śląskiego mennictwa brakteatowego, którego początki określa się na połowę lat dziewięćdziesiątych XII w., oddzielnym, bo brakteaty z reguły nie występują w depozytach łącznie z denarami dwustronnymi. Pieniądz brakteatowy dotyczy innej części rynku. Funkcjonował na jego lokalnej warstwie obsługującej drobne, codzienne potrzeby ludności. Brakteaty pierwszej emisji śląskiej tworzą zwartą grupę monet, zwaną daszowsko- -kluczborską, noszą głównie imię i symbolikę św. Jana Chrzciciela, patrona katedry i biskupstwa wrocławskiego.

Śląskie brakteaty emitowane po 1194 r., obiegające obok dwustronnych denarów do drugiej dekady XIII w., były bite również wspólnie dla księstw śląskich w ramach trwającej unii monetarnej. Rozrzut znalezisk tych monet potwierdza ich produkcję w mennicy wrocławskiej.

Myślę, że słuchaczy zainteresują również dygresje o bizantyjskich i weneckich wzorach wyobrażeń oraz insygniach władzy prezentowane na omawianych monetach.

 

Serdecznie zapraszamy,

wstęp wolny.

 

 

 

 

 

 

Funkcja dostępna tylko dla zalogowanych.