Wykład Prof. Suchodolskiego
Gdzie leży MOGILN CIVITAS i kto jest autorem stempli denara Bolesława Chrobrego z taką inskrypcją?
Wykład odbył się w siedzibie Zarządu Głównego PTN przy ul. Jezuickiej 6/8 w Warszawie o godz. 17:00 w dniu 5 grudnia 2022 roku.
Streszczenie referatu:
Denar typu bawarskiego z dobrze czytelnymi inskrypcjami: BOLEZLAVS DVX i MOGILN CIVIIAS znany jest już od 1857 r. Początkowo uznawany był za monetę czeską księcia Bolesława II (967-999) lub Bolesława III (999-1002,1003), następnie zaś za monetę polską Bolesława Chrobrego (992-1025). Obecnie znanych jest 6 egzemplarzy tych monet o bardzo zróżnicowanych masach od 0,80 do 1,65 g. Wszystkie zostały wybite jedną parą stempli. Stemple te wykonał niemal poprawnie, aczkolwiek niezbyt wprawnie, jakiś rytownik zapewne miejscowego pochodzenia. Największy problem miał on ze skopiowaniem z dostarczonego mu wzoru napisu w kaplicy. Z tego też powodu, a często i złego stanu zachowania poszczególnych egzemplarzy, różni badacze bardzo odmiennie odczytywali ten napis (B0..., BOG, BONF, EOM/N, BOIVz). Monety te pochodzą z co najmniej 6 znalezisk z terenu Pomorza, Mazowsza, Szwecji i Danii. Najstarszy zespół ukryty został w ziemi po 1018 r. Przez kilkadziesiąt lat badacze z Niemiec, Czech i Polski żywo dyskutowali nie tylko na temat identyfikacji wymienionego w inskrypcji księcia Bolesława, ale również nad lokalizacją wspomnianego tam też Mogilna. Proponowano miejscowości leżące na Morawach, Łużycach i w Polsce. Już V. Katz w 1937 r. ustalił, że stempel awersu naśladuje denary bawarskie króla Henryka II bite w Ratyzbonie w latach 1002-1009. Z tego powodu w rachubę jako emitenci badanej monety nie mogą wchodzić Bolesławowie czescy, a jedynie Bolesław Chrobry. W konsekwencji Mogiln civitas może leżeć tylko w Polsce. Jako najbardziej prawdopodobne nasuwa się tu Mogilno na Kujawach, usytuowane w centrum państwa Bolesława Chrobrego, w pobliżu Kruszwicy i niedaleko Gniezna. Mogilno znane jest jako siedziba klasztoru benedyktyńskiego, który jednak powstał ok. 30-40 lat później. I dopiero wówczas pojawiły się w źródłach pisanych najstarsze wzmianki o Mogilnie. Podstawy do wniosku, że był tam wcześniej gród, dają jednak wyniki badań archeologicznych.
Nowy impuls do badań nad denarem Bolesława Chrobrego z inskrypcją MOGILN CIVITAS przyniosło ujawnienie kolejnego egzemplarza tego typu, ale wybitego inną parą stempli. Zostały one wykonane wcześniej przez innego, w pełni fachowego mincerza, najpewniej obcego pochodzenia. W kaplicy tego nowego egzemplarza czytamy wyraźnie: BONl. Autor sugeruje, że jest to skrót od imienia Bonifacius, które było imieniem zakonnym Brunona z Queriurtu. Bruno/Bonifacius był znanym biskupem misjonarzem (zm. 1009), zaprzyjaźnionym z Bolesławem Chrobrym. W Polsce przebywał trzykrotnie w latach 1005-1009. W czasie jednego z tych pobytów mógł Bonifacius wraz z Bolesławem przebywać w Mogilnie z nieznanych nam powodów. Na prośbę polskiego władcy mógł na tę okoliczność zaprojektować specjalną monetę. Nosiła ona informacje o emitencie, miejscu wybicia i imieniu projektanta. Nazwa miejscowości pojawia się na polskich monetach tego czasu zupełnie wyjątkowo: tylko Gniezno i ostatnio ujawniony Poznań. Teraz dołączyło do nich Mogilno.
